De stichting van de Broederschap van Sint-Huybrecht (1605)

 

 

Beeltenis van Aartshertog Albrecht

Close up van de Aartshertog Albrecht                      Atelier Frans Porbus de Jongere

                                               Afbeelding 11

De Aartshertogen Albrecht en Isabella

 

De ontstaansgeschiedenis van de Broederschap van Sint-Huybrecht of Sint-Hubertus gaat terug naar een belangrijke historische periode voor de gemeente Tervuren: het bewind van de Aartshertogen Albrecht en Isabella, landvoogden der Nederlanden (1598-1621).

Zij verbleven geregeld in onze gemeente en lieten hiervoor heel wat werken uitvoeren: de bestaande burcht van de vroegere Hertogen van Brabant werd ingrijpend verbouwd tot een buitenverblijf met lusttuinen.

Dat het kasteel in Tervuren een belangrijke politieke maar ook culturele hotspot werd bewijzen onderstaande werken van niet onbelangrijke schilders. 

Het werk van Pieter-Paul Rubbens (links)  geeft een beeld van de Aartshertog met het kasteel in de achtergrond terwijl dit van Jan Breughel de Oude (rechts) een gedetailleerd globaalzicht geeft op het kasteel.

 

Close up van de Aartshertogin Isabella                    Atelier Frans Porbus de Jongere

                                            Afbeelding 12

Aartshertog Albrecht met het Kasteel van Tervuren in de achtergrond 

Pieter-Paul Rubbens

                                                                                                                                Afbeelding 13                                         

Het Kasteel van Tervuren omstreeks 1621

         Jan Breughel de Oude

                                                                                                                 Afbeelding 14

Een nieuwe Sint-Hubertuskapel

 

Tegelijkertijd met de ingrijpende ombouw van het kasteel werd de vroegere houten Sint-Hubertuskapel, in opdracht van de Aartshertogen, afgebroken en vervangen (1617) door de huidige stenen kapel en dit naar plannen van hofarchitect Wenceslas Cobergher.

De kapel is sindsdien onveranderd gebleven.

Omstreeks 1871 werd ze door Hippolyte Boulanger, een van de meest bekende landschapschilders uit de eerste generatie van de 'School van Tervuren', op doek gezet. Merkwaardig is wel dat in zijn eerste schetsen (links, in bezit van de vzw Vrienden van de School van Tervuren) de echte Sint-Hubertuskapel in beeld komt terwijl het grote werk dat u kan gaan bewonderen in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten (Brussel) het de Sint-Pauluskerk van Vossem is die haar plaats inneemt!

De Sint-Hubertusmis (schets)

 Hippolyte Boulanger

                                                                                                                                                            Afbeelding 15

De Sint-Hubertusmis (olie op doek)

Hippolyte Boulanger

                                                                                                                    Afbeelding 16

Voorpagina ledenregister Broederschap van Sint-Hubertus

                              Afbeelding 17

 

Stichting van de Broederschap van Sint-Huybrecht

 

In 1605 stichtte pastoor Goossens, met toestemming van de toenmalige aartsbisschop van Mechelen Mathias Hovius, de Tervurense Broederschap van Sint-Huybrecht (voorpagina ledenregister links).

Het oprichten van een broederschap was een gewoonte die in die tijden werd gehuldigd om enerzijdsde geloofsijver te versterken en anderzijds te voorzien in het onderhoud van kerk en pastor.

Alras traden, zoals blijkt uit nevenstaande afdrukken (afbeeldingen rechts) uit het ledenregister, heel wat voorname lieden toe tot deze Broederschap zoals de landvoogden Albrecht en Isabella, maar ook heel wat gewone lieden zoal Jan Opden Berch en Jan Batens met hun respectievelijke huisvrouwen, Maria en Jaquemeijn.

Ook Helena Fourment, de weduwe van onze vermaarde kunstschilder Pieter-Paul Rubens, trad in 1656 toe tot de Broederschap.

Aflaten verkrijgen, na berouwvol biechten en vier maal mishoren en ter communie gaan, kon pas zeven jaar na de stichting van de Broederschap: het duurde tot 1612 alvorens door de paus op dergelijk verzoek werd ingegaan.

 

Close ups ledenregister Broederschap van Sint-Hubertus

                            Afbeeldingen 18 en 19

De eerste Sint-Hubertusviering

 

1605 was ook het jaar van de eerste Sint-Hubertusviering in Tervuren. Uit de kerkrekeningen leren we dat op 3 november, Sint-Huybrechtsdag, het naamfeest van de heilige werd gevierd en een collecte werd gehouden (opbrengst: 12 rijnguldens en 11 stuivers!).

Ook het eerste Sint-Hubertusbeeld werd besteld, geleverd en betaald: een heilige met mijter en staf (kostprijs: 17 rijnguldens en 10 stuivers).

De daaropvolgende jaren werd ook de nu nog gekende traditie van het Sint-Hubertusbrood opgestart door het ophalen van graan bij de boeren en de verkoop ervan, tot in Brussel toe.

 

De aankoop van een Sint-Hubertusrelikwie (1644)

 

In de kerkrekeningen vinden we ook de aankoopkosten terug van een Sint-Hubertusreliek: 18 gulden voor de reliek zelf, 10 gulden voor de reliekkast, 7 gulden en 14 stuivers voor drie zilveren ovalen en tenslotte 9 gulden en 16 stuivers voor vergulden, stofferen en schilderen.

Helaas is deze reliekschrijn niet meer te bewonderen in onze parochiekerk; een diefstal in 1974 besliste er anders over!

 

De gestolen reliekschrijn van Sint Hubertus

                                                        Afbeelding 20

De graancollectes (1677)

 

Dezelfde parochieregisters leren ons ook heel wat over de graancollectes bij boeren en molenaars.

Volgens de rekeningen van 1677 werden er inzamelzakken opgehangen in niet minder dan 21 wind- of watermolens, niet alleen in Tervuren maar ook in Brussel, Anderlecht, Koekelberg, Vilvoorde, Overijse, ...samen goed voor een inzameling ter waarde van 53 gulden en 18 stuivers.

En het ging in stijgende lijn: 137 gulden in 1679 met bijkomende molens o.m. in Terlanen en Huldenberg en zelfs 338 gulden in 1680 met molens tot in Vorst en Kallo!

Maar inzamelen (1682) kostte ook geld: "betaeld voor messen om aen de meulders, hunnen knechten en myssens te geven": 249 gulden.

De molenaars zelf kregen op Sint-Hubertusdag een traktatie, zeg maar een receptie 'avant la lettre': "Vertier voor de molders op S. Huybrechtsdach" kostte tussen de 4 en 22 gulden.

 

 

Beeldmateriaal:

11 & 12 - Noordbrabants Museum, 's Hertogenbosch, Nederland - Bron: Wikipedia Commons, publiek domein.

13 - Pradomuseum Madrid, Spanje - Bron: Wikipedia Commons, publiek domein.

14 - Pradomuseum Madrid, Spanje - Bron: Wikipedia Commons, publiek domein.

15 - Verzameling vzw Vrienden van de School van Tervuren - Bron: boek 'De School van Tervuren', Herman De Vilder & Maurits Wynants, 2000, p. 143.

16 - Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Brussel - Bron: boek 'De School van Tervuren', Herman De Vilder & Maurits Wynants, 2000, p. 108.

17, 18 en 19 - Ledenregister van de Broederschap van Sint-Huybrecht (1605) - Bron: Archief van de Koninklijke Heemkundige Kring Sint-Hubertus Tervuren.

20 - Reliekschrijn van Sint-Hubertus (1644), gestolen uit de parochiale Sint-Janskerk, Tervuren - Bron: fotocollectie Koninklijke Heemkundige Kring Sint-Hubertus Tervuren.